Cartlann Nuachta: 19 Bealtaine 2021
An Garraí Glas
Aengus Ó Coistealbha ón nGarraí Glas, Indreabhán, ina sheasamh os comhair an gharraí mór atá lán le glasraí éagsúla.
Bíonn seastán ar thaobh Bhóthar Chois Fharraige ag an nGarraí Glas, atá oscailte na laethanta seo agus raon leathan plandaí de gach cineál ar fáil ann le cur taobh amuigh nó sna tolláin, atá ag fáil níos fairsinge i gCois Fharraige le blianta beaga anuas.
Coláiste Lurgan: Beag Dul Chun Cinn
Colaiste Lurgan Mat Atá Faoi Láthair
Ag cruinniú a bhí ag Coiste Stiúrtha Chumann Forbartha Chois Fharraige ar an Luan seo caite, léiríodh díomá leis an méid a bhí le rá ag Mark de Faoite, ó Údarás na Gaeltachta, faoin staid ina bhfuil an tionscadal le Ionad Óige is Oideachais a thógáil ar láthair Choláiste Lurgan. Agus é faoi agallamh ar Adhmhaidin, Dé Luain seo caite, thug Mark de Faoite, Stiúrthóir Fiontraíochta agus Fostaíochta an Údaráis, le fios nach féidir an t-iarratas pleanála a chur chuig An gComhairle Chontae go dtí go mbeidh an talamh a theastaíonn i seilbh an Údaráis.
I ráiteas a d’eisigh an Cumann Forbartha tar éis an chruinniú míosúil ar an Luan, dúradh gur beag dul chun cinn atá déanta le bliain anuas agus, leis an gcaoi a bhfuil an tÚdarás ag plé leis an tionscadal, go bhfuil an chontúirt anois ann nach mbeidh an foirgneamh nua réidh do na coláistí Gaeilge sa mbliain 2023, in ainneoin na ngeallúintí a tugadh ag tús na bliana.
Tá Bord Stiúrtha an Chumann Forbartha ag iarraidh cruinniú le Mark de Faoite le fáil amach uaidh céard iad na constaicí atá ag cruthú an oiread sin deacrachtaí do Údarás na Gaeltachta dul ar aghaidh leis an iarratas pleanála.
Deir an ráiteas chomh maith gur beag iarracht atá déanta ag Údarás na Gaeltachta le dhá bhliain anuas le fáil amach ó eagraíochtaí pobail i gCois Fharraige céard iad na riachtanais a bheadh acu ó thaobh áiseanna san ionad nua atá beartaithe, in ainneoin a mhalairt a bheith tugtha le fios ag Mark de Faoite ar Raidió na Gaeltachta.
Foireann ag Teastáil ó Chaifé Nua i mBaile na hAbhann
Tá caifé nua le oscailt an chéad mhí eile i mBaile na hAbhann, thíos staighre sa bhfoirgneamh ina mbíodh Tigh Johnny Sheáin, atá anois ag an gcomhlacht drámaíochta FÍBÍN, trasna ó Halla na Tulaí.
POTA Café, an t-ainm a bheas ar an gcaifé nua a bheas á rith ag Diarmaid Ó Mathúna. Tá súil ag Diarmaid an caifé a oscailt tús an chéad mhí eile. Faoi láthair tá sé sa tóir ar fhoireann sa gcistin agus ag freastal ar an urláir. Daoine le Gaeilge líofa ar spéis leo bia atá áitiúil, orgánach agus séasúrach, atá á lorg agus daoine le taithí cuí ar mhaith leo a bheith ag obair in áit atá tiomanta ó thaobh na timpeallachta agus an phobail de. Is féidir CV a sheoladh chuig potacafe@nullgmail.com.
Siúlóidí i gCois Fharraige
An Poitín Stil, An Lochán Beag
Is gearr go mbeidh an obair tosaithe ar chomharthaí nua a chrochadh ar dhá shiúlóid atá le réiteach ag Cumann Forbartha Chois Fharraige i gcomhar le Údarás na Gaeltachta. Beidh an dá shiúlóid oidhreachta ag tosú amach ón bPoitín Stil ar an Lochán Beag.
Siúlóid Cladaigh: Tá siúlóid amháin ag dul go cladach síos Bóithrín an Locháin, trasna go Bóthar an Common chomh fada leis an ‘Slip,’ mar a thugtar air. Ar aghaidh ansin, ag leanacht an cósta siar go Cor na Rón, áit a dtreorófar daoine ar ais ar an bpríomhbhóthar chun filleadh ar An bPoitín Stil. Thart ar 7.5km atá sa tsiúlóid, a thógfadh idir uair go leith agus dhá uair an chloig.
Siúlóid Portaigh: Tá an dara siúlóid ag tosú amach ag an bPoitín Stil chomh maith agus ag dul suas Bóithrín an Tul’ Fhada i dtreo Clochar na gCon, thar Loch Chearra agus ag casadh siar ó thuaidh ar Bhóthar na Scraitheog chomh fada leis an gcasadh i dtreo Lodge Chroimghlinne. Casann bealach na siúlóide ó dheas agus anuas ar Bhóithrín na Ceárta i dtreo an phíomhbhóthair, le filleadh ansin ar an bPoitín Stil. Thart ar 9.5km atá sa tsiúlóid, a thógfadh idir dhá uair an chloig go dhá uair go leith. Is féidir an tsiúlóid a ghiorrú roinnt ach tíocht anuas Bóthar na Tamhnaí Móire.
Tá sé i gceist bróisiúr a fhoilsiú le léarscáil den dá shiúlóid, mar aon le eolas faoi na láithreacha agus faoin dúlra sa gceantar. Beidh comharthaí eolais á gcrochadh chomh maith ag Údarás na Gaeltachta ag na láithreacha, a bheas úsáideach do chuairteoirí.
Taibhdhearc faoi Stiúir ag Fíbín
Tá Fíbín, an comhlacht drámaíochta atá lonnaithe ar an Tulach le bheith freagrach as an gclár ealaíne a bheas ar bun i dTaibhdhearc na Gaillimhe as seo go ceann trí bliana. Tá Fíbín ag súil le leas iomlán a bhaint as an spás chun na healaíona a chur chun cinn i nGaillimh.
Rinne Darach Ó Tuairisg, Ceannasaí Fíbín, cur síos don Aire Stáit Gaeltachta ar a bhfuil beartaithe faoin socrú, nuair a thug Jack Chambers T.D., cuairt ar an Taibhdhearc, Déardaoin seo caite.
Dúirt Darach Ó Tuairisg, bainisteoir agus bunaitheoir Fíbín, gur údar bróid go bhfuil comhlacht Gaeltachta ag glacadh stiúir ar amharclann náisiúnta na Gaeilge den chéad uair. Thug sé le fios, ag caint ar Raidió na Gaeltachta, go mbeidh daoine á n-earcú le réimse leathan postanna a líonadh sa gcéad cúpla mí eile agus go mbeidh clár cuimsitheach á fhoilsiú ansin.
Dúirt stiúrthóir ealaíne Fíbín, Philip Doherty, go mbeidh spás agus áit nua ar fáil don chruthaitheacht agus do dhaoine, nua agus seanbhunaithe, atá ag obair i ngach réimse ealaíne trí mheán na Gaeilge agus go dtabharfaidh Fíbín “fuinneamh nua isteach sa spás trí na healaíona a léiriú go spleodrach agus go nuálaíoch”.
Cois Caoláire
Droichead Timín
Ag caint ar shiúlóidí sa gceantar, tá sé socraithe “Cois Caoláire” a thabhairt ar an tsiúlóid chois cladaigh sa Spidéal, a cheanglaíonn an Airdín Buí leis an gCéibh Nua. Go gairid tar éis na Nollag críochnaíodh an bealach coisithe le gur féidir siúl cois cladaigh ón Airdín Buí chomh fada leis an gCéibh Nua.
Ar ndóigh, “Cois Caoláire” an teideal a chuir Máirtín Ó Cadhain (1906 – 1970) ar an tríú cnuasach gearrscéalta óna pheann agus tá cead pleanála faighte le dealbh den scríbhneoir clúiteach a chur in airde ag an Airdín Buí.
Chomh maith leis sin, tá sé socraithe “Droichead Timín” a thabhairt ar an droichead thar Abhainn Boluisce i gcuimhne ar Timín Joe Tim Ó Curraighín, an duine is mó a rinne obair leis an droichead a fháil déanta.
Maoiniú Breise do Thuismitheoirí na Gaeltachta
An tAire Stáit Gaeltachta Jack Chambers T.D., ag an Ionad Splanc ar an gCeathrú Rua, áit ar chas sé leis an bhfoireann oibre atá ag Tuismitheoirí na Gaeltachta. Sa bpictiúr, ó chlé, tá an tAire Stáit Jack Chambers, Aisling Nic Dhonnacha, Erin Bhreathnach, Sorcha Ní Chéilleachair agus Meadhbh Ní Ghaora ó Thuismitheoirí na Gaeltachta.
Bhí dea-scéal ag an Aire Stáit do Thuismitheoirí na Gaeltachta maidir le méadú suntasach sa maoiniú ón Roinn don eagraíocht.
Bhí dea-scéal ag an Aire Stáit Gaeltachta, Jack Chambers, don eagraíocht Tuismitheoirí na Gaeltachta nuair a thug sé cuairt ar cheannáras na heagraíochta an tseachtain seo caite. D’fhógair sé go bhfuil os cionn €1.6 milliún ceadaithe do Thuismitheoirí na Gaeltachta thar trí bliana.
I ráiteas a d’eisigh Tuismitheoirí na Gaeltachta dúradh go mbainfear leas as an maoiniú le cur ar chumas na heagraíochta leanacht leis an raon imeachtaí agus gníomhaíochtaí atá ar bun cheana, chomh maith le Clár Teaghlaigh Gaeltachta a chur ar bun, faoina ndéanfar “líonraí tacaíochta a threisiú, chomh maith le tacaíochtaí praiticiúla breise a chur ar fáil”.
Dúirt Sorcha Ní Chéilleachar, an ceannasaí ar Thuismitheoirí na Gaeltachta, go dtugann an fógra aitheantas do na hiarrachtaí atá ar bun ag teaghlaigh sa nGaeltacht a gclann a thógáil le Gaeilge. “I ndeireadh an lae, sin bun agus barr na pleanála teanga”.
Páirc Spraoi an Chnoic
Páirc Spraoi atá i nGleann an Chnoic
Ag cruinniú a bhí ag Coiste Stiúrtha Chumann Forbartha Chois Fharraige ar an Luan seo caite socraíodh dul i dteagmháil le Comharchumann Sailearna maidir le cothabháil a dhéanamh ar an bPáirc Spraoi atá i nGleann an Chnoic, taobh le Páirc Chumann Micheál Breathnach. Le tamall anuas tá cuid de na luascáin bainte anuas agus mar a tuairiscíodh sa gcolún seo an tseachtain seo caite, tá an chuma ar an scéal nach bhfuil aon dream ag glacadh freagracht as cothabháil a dhéanamh ar an bPáirc Spraoi.
Scríbhneoirí Óga Chois Fharraige
Damhnait Ní Fhátharta ó Na hAille, Indreabhán. Foilsíodh “Soilse na hOíche,” dán a chum Damhnait, i bhforlíonadh san Irish Times an tseachtain seo caite.
Tá Damhnait sa tríú bliain i gColáiste Chroí Mhuire sa Spidéal.
An tseachtain seo caite, foilsíodh dán le Damhnait Ní Fhátharta ó Na hAille, Indreabhán, den teideal “Soilse na hOíche” san Irish Times. Roghnaíodh an dán sa gcomórtas a d’eagraigh “Fighting Words” i comhpháirtíocht leis an Irish Times agus foilsíodh é sa bhforlíonadh “New Young Writers Supplement”.
Foilsíodh gearrscéal chomh maith a bhí scríofa ag Amelia Samuels leis an teideal “An tOileán”. Ta Amelia sa dara bliain agus Damhnait sa tríú bliain i gColáiste Chroí Mhuire sa Spidéal.
Coláistí Gaeilge ar Ceal
Buille mór do mhná tí an cheantair nach mbeidh coláistí Gaeilge ann don dara bliain as a chéile de bharr Covid. Na teaghlaigh ina mbíonn na daltaí ar lóistín is mó a bheas thíos leis. Ach chomh maith leis sin, beidh hallaí pobail, na coláistí féin, comhlachtaí bus agus siopaí áitiúla thíos leis chomh maith.
Táthar ar súil go mbeidh pacáiste tacaíochta curtha ar fáil arís i mbliana do na mná tí, mar a cuireadh ar fáil anuraidh. Bhí cruinniú idir ionadaithe na mban tí agus an tAire Stáit, Jack Chambers, ar an Luan seo caite, ach níor tugadh aon soiléireacht ag an gcruinniú faoin leibhéal cúitimh a bheadh ar fáil i mbliana.
Ranganna Aclaíochta faoin Aer i gCois Fharraige
An Chéibh Nua sa Spidéal
Tá ranganna aclaíochta faoin aer tosaithe sa Spidéal. Christine Cox atá i mbun na ranganna. Beidh na ranganna ar bun ag an gCéibh Nua sa Spidéal gach Máirt ag 7.00pm. Chomh maith leis sin, bíonn ranganna Pilates ar bun gach maidin Dé hAoine agus Dé Sathairn ag 9.30am.
Le tuilleadh eolais a fháil agus le áit a chur in áirithe níl le déanamh ach glaoch a chur ar Christine ag an uimhir 087 1210277.
Ócáid ar son na Madraí
Tá an eagraíocht MADRA ag iarraidh daoine a spreagadh le dul amach i mbun aclaíochta ar an Satharn, 29 Bealtaine, agus fad 5km nó 10km a rith nó a shiúl, ar mhaithe leis an gcarthannacht MADRA. Tá ionad ag MADRA a thugann aire do mhadraí leochaileacha neamhshóisialta nó madraí le fadhbanna fadtréimhseacha sláinte. Is féidir clárú don ócáid ar www.madra.ie. Tá táille €20 ar dhuine aonair agus €40 ar theaghlach.
Damhsa Aclaíochta
Tá ranganna damhsa aclaíochta á reáchtáil ag an Oifig Pleanála Teanga i gCois Fharraige faoi láthair faoi stiúir Ciara Ní Loingsigh, damhsóir proifisiúnta a bhfuil taithí aici ar ranganna damhsa a mhúineadh ar an gcóras Zúm. Le tuilleadh eolais a fháil, agus le páirt a ghlacadh sna ranganna, níl le déanamh ach teachtaireacht a chur ag an seoladh optchoisfharraige@nullgmail.com nó ag an uimhir 083 0106294.
Bean ó na Forbacha ag na Cluichí Oilimpeacha
D’éirigh le bean óg ó Shaoirsinn, na Forbartha, Aifric Keogh, cáiliú le páirt a thógáil sna Cluichí Oilimpeacha a bheas ar bun sa tSeapáin i mbliana. Is mar chuid de fhoireann na hÉireann i rámhaíocht na mban (Women’s Fours) a bheas Aifric ag dul go Tokyo le linn an tsamhraidh, in éindí le triúr eile ar an bhfoireann, ina measc Fiona Murtagh ó Mhaigh Chuilinn.
Seid na bhFear is na mBan
Ag cruinniú a bhí ag Seid na bhFear is na mBan Chois Fharraige an tseachtain seo caite cuireadh coiste nua le chéile chun an tionscadal a bhrú chun cinn.
Cathaoirleach: Gearóid Ó Fátharta;
LeasChathaoirleach: Seosamh Ó hIarnáin;
Rúnaí: Mamie Ní Chualáin;
Cisteoir: Brian Curran;
Oifigeach Caidreamh Poiblí: Liam Mac Uidhir.
Tá an coiste nua le dul i dteagbháil le Údarás na Gaeltachta maidir le áit a fháil chun an Seid a chur i mbun oibre. Sé Máirtín Davy Ó Coistealbha a rinne éascú ar an gcruinniú.