Cartlann Nuachta: 20 Bealtaine 2020
An Céad Slánaithe ag Eilín Mhic Phroinnséas
Eilín Mhic Phroinnsias ag ceiliúradh 100 bliain ar an saol, taobh amuigh dá teach cónaithe ar an Spidéal ar an 21 Bealtaine.
Tá Eilín Nic Phroinnséas as sráidbhaile an Spidéil ag ceiliúradh breithlá speisialta an tseachtain seo, mar go bhfuil an céad bliain slánaithe aici.
Rugadh Eilín sa mbliain 1920 i Mionlach, Béal Átha na Slua, an duine ba shine de aon duine dhéag clainne Mic Eoin (Owens). Chuaigh sí go Gaillimh ag obair ina hóige agus ba sa Hanger i mBóthar na Trá a chas sí lena fear céile, Pádraig nó Paddy Francis as an Spidéal. Phós siad i 1947 agus tá cónaí uirthi sa Spidéal ó shin. Bhí deichniúr clainne aici féin agus Pádraig, seachtar iníon agus triúr mac, duine acu Pádraig, nach maireann. Bhí muintir Mhic Phroinnséas i mbun gnó báicéireachta, siopa crua-earraí agus oifig an phoist sa tsráidbhaile. Beirt den chlann Bairbre agus Joe atá i mbun an ghnó sa lá ata inniú ann.
Go deimhin lean cuid de chlann Mic Eoin Eilín as Eachréidh na Gaillimhe go dtí an Spidéal. Phós beirt deirfiúr léi, Chrissie agus Nóirín, beirt dearthár, Pól agus Seán Ó Foighil agus chuaigh said féin i mbun gnó in Indreabhán agus sa Spidéal. Bhí beirt dearthár eile, Pól agus Micheál, ag obair sa ngnó sa Spidéal nó gur bhunaigh siad a ngnó féin i nGaillimh, an comhlacht Clada Group Galway Water.
Bhí aithne mhór agus meas dá réir ar Eilín ar fud Chois Fharraige. Chomh maith lena cúramaí mar mháthair chlainne, d’fhreastail sí ar feadh na mblianta sa siopa gnóthach i sráidbhaile an Spidéil. Nuair a scor sí de na cúramaí gnó lean sí féin agus Pádraig orthu ag cónaí sa tsráidbhaile. Bean dhiaganta a bhí inti agus chreid sí go láidir i gcabhair agus i gcomhar na gcomharsan. Chuir sí suim mhór i gcúrsaí reatha agus ní theann lá thart nach léann sí na páipéir nuachta ó chlúdach go clúdach.
Obair chrua agus coinneáil gníomhach na tréithe is minice a luann sí a chuir lena saol fada. Comhghairdeas léi.
Tigh Mhic Phroinnséis sna 1950idí – sé Paddy Francis atá le feiceáil chun tosaigh sa bpictiúr.
Coláiste Lurgan – Driseachaí sa mBealach?
Tá an chuma ar an scéal go bhfuil driseachaí tagtha sa mbealach ar an bhforbairt mhór a bhí beartaithe a dhéanamh ar shuíomh Coláiste Lurgan, ón méid a bhí le rá ag Micheál Ó Foighil, ar Adhmhaidin (RnaG) le déanaí. Tá sé ráite ag Micheál gur gearradh siar go mór ar an bplean, a bhí socraithe. Níl aon cheo á rá fós ag Údarás na Gaeltachta ná ag Roinn na Gaeltachta faoin gcás.
D’eisigh Cumann Forbartha Chois Fharraige ráiteas ag cur díomá an choiste in iúl faoin moill atá curtha leis an bhforbairt. Ag cruinniú in Údarás na Gaeltachta mí na Nollag seo caite, cuireadh plean os comhair an Chumann Forbartha don fhoirgneamh nua a bhí beartaithe ag Údarás na Gaeltachta le tógáil in áit an fhoirgnimh atá ann faoi láthair, a bheadh le leagan go talamh. Tugadh le tuiscint ag an gcruinniú go raibh an plean aontaithe leis na páirtithe éagsúla, Roinn na Gaeltachta agus bainistíocht Choláiste Lurgan.
Tá litir curtha ag Cumann Forbartha Chois Fharraige chuig Údarás na Gaeltachta, Roinn na Gaeltachta agus Micheál Ó Foighil, ag iarraidh orthu glacadh le idirghabhálaí neamhspleách, féachaint le tíocht ar réiteach idir na páirtithe, sa gcaoi is gur féidir dul ar aghaidh chuig an chéad chéim eile agus cead pleanála a iarraidh.
Ceardlanna Scríbhneoireachta in am an Víris
An file Áine Durkin a bheas i mbun na Ranganna Scríbhneoireachta atá á eagrú ar You Tube faoi choimirce Cló Iar-Chonnachta.
Tá rang scríbhneoireachta ar bun ag Áine Durkin, file agus údar an leabhair Mise Áine, faoi choimirce Chló Iar-Connacht. Chuile sheachtain bíonn ceacht i gceird na scríbhneoireachta á eisiúint ar You Tube: Cló Iar-Chonnacht.
Agus tá ceardlanna scríbhneoireachta á reáchtáil chomh maith ag Tuismitheoirí na Gaeltachta, le Darach Mac an Iomaire ina bhun. Cuirfear tús leo ar an gCéadaoin, 3 Meitheamh. Dírithe ar dhéagóirí idir 12 go 18 mbliain. Ar ZOOM a bheas siad ar bun. Eolas: Tuismitheoirí na Gaeltachta ag an uimhir 091869571.
Glór na nGael
Fochoiste Dhumhach na Leanbh, a fuair moladh ó mholtóirí Glór na nGael as an obair athchóirithe a rinne siad ar an tseanreilig cois cladaigh ar an Teach Mór, Indreabhán.
[Pic: Mike Shaughnessy]
Le gairid fuair Cumann Forbartha Chois Fharraige tuairisc na moltóirí i gcomórtas Ghlór na nGael don bhliain 2019. Thug an tuairisc ardmholadh don Chumann agus bronnadh 365 as 400 ar an gcoiste. Thug siad suntas speisialta don iris BISEACH, do na comharthaí atá crochta ag an gCumann Forbartha le ainmneacha na mbóithríní bailte agus don obair athchóirithe ar an tseanreilig Dumhach na Leanbh ar an Teach Mór, Indreabhán.
Dúirt Donncha Ó hÉallaithe, an cathaoirleach ar fhochoiste Glór na nGael, go raibh siad sásta leis an marc ach nach raibh fhios acu cé chomh maith is a rinne siad i gcomparáid leis na coistí a roghnaíodh leis na duaiseanna a fháil i rannóg na gCoistí Gaeltachta, de bhrí go bhfuil sé mar pholasaí ag Glór na nGael gan na marcanna a fhoilsiú. Ag an am céanna, dúirt sé go raibh siad sásta go mbeadh duais speisialta de €700 le fáil ag an gCumann Forbartha ó Ghlór na nGael. Sa mbliain 2016 ba é Cumann Forbartha Chois Fharraige a roghnaíodh don phríomhdhuais sa gcomórtas.
Tá tuairisc na moltóirí ar fáil ar an nasc seo: Glór na nGael – Tuairisc Moltóireachta 2019 don Cumann Forbartha.
Tá leagan amach nua ar chomórtas Ghlór na nGael i mbliana agus bíonn ar choistí gnéithe éagsúla a roghnú, ar a ndéanfar moltóireacht. Tá sé i gceist ag Cumann Forbartha Chois Fharraige fochoiste nua a bhunú le obair a dhéanamh sna gnéithe éagsúla atá roghnaithe ag an gCumann Forbartha. Is féidir le duine ar bith ar spéis leo cúnamh a thabhairt dul i dteagbháil leis an gCumann Forbartha ag an seoladh ríomhphoist cumannforbartha@nullgmail.com.
Mait Mhicilín ar Lár
Maitiú Ó Tuathail agus A Bhean Saera
Cúis bróin é go bhfuil Mait Mhicilín, Maitiú Ó Tuathail, an té ba shine i bparóiste an Chnoic, básaithe. Bhí 101 bliain slánaithe ag Mait ó Lá ‘le Bríde. Bhásaigh sé sa teach altranais Áras Chois Fharraige.
B’as Baile na hAbhann, Coill Rua Thiar, do Mhait. Bhí sé pósta le Saera Ní Dhonnchadha. Bhásaigh Saera sa mbliain 1996. Bhí Mait ina chónaí ina theach féin go dtí le gairid, teach a thóg sé sa mbliain 1954.
Méala mór a bháis dá chlann: Máire, Micheál, Bairbre, Sorcha agus Cóilín. Bhí alt deas faoi Mhait, scríofa ag a mhac Micheál, i mBISEACH 2019.
An Fóram Pleanáil Teanga ag Cuartú Oifigeach Cúnta
Katie Ní Loingsigh – Oifigeach Pleanála Teanga Chois Fharraige
Tá Fóram Chois Fharraige um Pleanáil Teanga sa tóir ar Oifigeach Cúnta le cúram ar leith don óige. Sa bPlean Teanga a réitíodh do cheantar Chois Fharraige, aithníodh go bhfuil bearnaí móra sa soláthar a déantar ar óige Chois Fharraige, in imeachtaí sóisialta go háirid. Beidh an tOifigeach Cúnta seo ag obair i gcomhar le Katie Ní Loingsigh, an tOifigeach Pleanála Teanga.
Bheadh eolas agus taithí ar earnáil na hóige go háitiúil agus go náisiúnta mar bhuntáiste ag aon duine a chuirfeadh isteach ar an bpost, chomh maith le gníomhaíocht in imeachtaí óige Conradh trí bliana atá i gceist, le tuarastal idir €23,500 agus €34,500 ag braith ar thaithí. Is in oifigí gTeic sa Spidéal a bheas an Oifigeach Cúnta lonnaithe ach beidh sé/sí amuigh go rialta i measc an phobail i gCois Fharraige ar fad ó Ros a’ Mhíl go dtí na Forbacha ag tacú le grúpaí agus le heagrais atá ag cur imeachtaí óige chun cinn.
Is féidir tuilleadh sonraí faoin bpost a fháil ach glaoch ar 086-2732279 nó scríobh chuig ptchoisfharraige@nullgmail.com
Is féidir iarratas agus CV a sheoladh chuig ptchoisfharraige@nullgmail.com
Nó
An Rúnaí,
Fóram Chois Fharraige um Pleanáil Teanga CTR,
gTeic,
An Spidéal,
Co. na Gaillimhe.
Is é an 12 Meitheamh 2020 an spriocdháta le cur isteach ar an bpost. Is féidir teacht ar an bplean teanga le léamh nó íoslódáil anseo: Plean Teanga 2017
Katie Ní Loingsigh, a bhíodh ag obair le Ros na Rún, atá fostaithe mar Oifigeach Pleanála Teanga do cheantar Chois Fharraige. Mar gheall ar na srianta atá i bhfeidhm ag an rialtas le smacht a chur ar leathnú Corvid-19, ní raibh an deis cheart fós ag Katie í féin a chur in aithne do choistí sa gceantar, do na scoileanna ná do lucht gnó. Ach tá Katie ag bailiú eolais faoi eagraíochtaí agus grúpaí sa gceantar agus beidh eolas á scaipeadh aice i Nuachtlitir go rialta. Tá an chéad eagrán den Nuachtlitir ar fáil ón nasc seo: Nuachtlitir Katie Ní Loingsigh.
Tá Katie ar fáil le tacaíocht a chur ar fáil do choistí nó grúpaí sa gceantar. Má tá imeacht ar bun agat, grúpa á eagrú agat, togra gur mhaith leat a chur chun cinn nó tuairim a roinnt le Katie is féidir teacht uirthi ag 083 010 6294 nó optchoisfharraige@nullgmail.com.
Traidphicnic ar Cheal
Ceoltóirí Óga Chois Fharraige ag casadh ag Traidphicnic. Ní bheidh Traidphicnic ag dul ar aghaidh i mbliana de bharr na srianta sláinte atá i bhfeidhm.
Is iomaí imeacht atá curtha ar cheal de bharr na srianta atá i bhfeidhm le dul i ngleic leis an víreas Covid-19. Beidh díomá mór ar dhaoine gur fógraíodh nach mbeifear ag dul ar aghaidh le Traidphicnic, tús mí Iúil. Coiste beag a eagraíonn Traidphicnic, féile ceoil deireadh seachtaine a bhíonn ar bun taobh amuigh sa gCeardlann ar an Spidéal, ag a mbíonn scoth na gceoltóirí is na ngrúpaí ceoil ag casadh.
Cé gur oth leis an gcoiste go raibh orthu an cinneadh a thógáil, ar mhaithe le sláinte agus sábháilteacht gach duine atá bainteach leis an bhféile, chomh maith le sláinte an phobail, tá siad ag tnúth le bheith ag obair ar fhéile na bliana seo chugainn, 2021, nuair a bheadh an fhéile ag ceiliúradh deich mbliana ó eagraíodh an chéad cheann.
Idir an dá linn tá sé beartaithe ag an gcoiste lasair Traidphicnic a choinneáil beo i rith an tsamhraidh trí roinnt imeachtaí ar líne a eagrú.
Cúitimh do na Mná Tí
Scoláirí Gaeilge i gColáiste Lurgan ar an gCnoc
Buile mór do cheantar Chois Fharraige nach mbeidh scoláirí Gaeilge ag tíocht i mbliana le freastal ar na gcoláistí Gaeilge. Idir Coláiste Lurgan ar an gCnoc, Coláiste Chonnacht sa Spidéal, Coláiste Uí Chadhain sna Mine agus Coláiste Camuis ar an Tulach/Ros a’ Mhíl, bíonn na mílte scoláire ag tíocht go Cois Fharraige le linn an tsamhraidh.
Buile mór é seo don cheantar. Na mná tí is mó atá thíos leis, ach chomh maith le sin, tá na siopaí áitiúla, na tithe lóistín a choinníonn na tuismitheoirí a thagann ar cuairt agus cuid mhaith eile a bhíonn ag braith ar ioncam ó na coláistí Gaeilge i mbealach amháin nó i mbealach eile.
Is cinnte go mbeidh deacrachtaí ag cuid de na hallaí pobail sa gceantar chomh maith, mura mbeidh Roinn na Gaeltachta sásta tíocht i gcabhair orthu, mar sé ioncam ó na coláistí Gaeilge a choinníonn cuid de na hallaí pobail os cionn uisce i gcaitheamh na bliana.
Seid na bhFear
Bhí cruinniú le tabhairt le chéile ar an 19 Márta, leis an tionscadail ‘Seid na bhFear’ a chur chun cinn i gCois Fharraige. Ag cruinniú roimh an ngéarchéim sláinte, a bhí eagraithe ag Cumann Forbartha Chois Fharraige, socraíodh dul ar aghaidh le ‘Seid na bhFear’ a bhunú. Tá spéis léirithe ag Údarás na Gaeltachta maidir le spás a chur ar fáil. Ach caithfear coiste eagraithe a chur ar bun i dtosach.
Is eagraíochtaí áitiúla neamhbhrabúis iad Seideanna na bFhear, nó Seideanna Pobail, a sholáthraíonn spás le haghaidh ceardaíochta agus idirghníomhaíochtaí sóisialta. Thosaigh an ghluaiseacht san Astráil mar bhealach chun sláinte agus folláine fir a bhí amach sna blianta a fheabhsú. Mar sin fhéin, leathnaigh cuid acu a gcúram do dhuine ar bith, beag beann ar aois nó inscne. Tá níos mó ná 900 lonnaithe ar fud na hAstráile, agus tá na mílte ball gníomhach iontu. Tá seideanna na bhfear le fáil sa Ríocht Aontaithe, in Éirinn, sna Stáit Aontaithe, i gCeanada, sa bhFionlainn, sa Nua-Shéalainn agus sa nGréig.
Reachtáladh Cruinniú Poiblí maidir le Seid na bFhear/na mBan ar an 26ú Feabhra, 2020, san Ionad Tacaíochta Teaghlaigh, in Indreabhán. D’fhreastal naonúr ar an gcruinniú agus i láthair chomh maith bhí Mairtín Breathnach ó Sheid na bFhear na Ceathrún Rua, áit ar rinne sé cur síos ar na gníomhaíochtái atá idir lámha acusan. Bhí cruinniú eile beartaithe a bheith ann ar an 19ú Márta, 2020, le coiste a bhunú, ach de bharr Covid-19 cuireadh an cruinniú ar ceal agus níl ann ach corrfhocal ar Whats-App idir a raibh ag cruinniú an 26ú lá.
Tá Údarás na Gaeltachta sásta tacaíocht a chur ar fáil ó thaobh láthair a chur ar fáil le tosaí amach leis An Seid. Nuair a bheifear in ann daoine a thabhairt le chéile arís, reachtálfar cruinniú eile le coiste eagraithe a chur le chéile chun an tionscadal a bhrú chun cinn.
AGM an Chumann Forbartha Curtha Siar
Tá sé fógraithe ag Cumann Forbartha Chois Fharraige go bhfuil Cruinniú Cinn Bhliana na bliana seo curtha siar go dtí go mbeidh sé sábháilte grúpa daoine a thabhairt le chéile.
Is ag an am seo den bhliain a reachtáltar Cruinniú Cinn Bhliana an Chumann Forbartha go hiondúil. Ach de bharr na srianta atá i bhfeidhm ag an rialtas le déileál leis an víreas Covid-19, ní féidir leis an gCumann Forbartha cruinniú a reáchtáil faoi láthair.
Tá súil ag an gCumann Forbartha go mbeifear in ann dul ar aghaidh leis an gCruinniú Cinn Bhliana mí Meán Fómhair ar a dheireannaí, ag braith ar na srianta a bheith maolaithe ag an rialtas faoin am sin.
Idir an dá linn, fanfaidh an coiste a toghadh anuraidh ag an gCruinniú Cinn Bhliana i mbun oibre.